ردپای علم مـکـانـیـک در جام جهانی فوتبال از آغاز تا کنون ...
تاریخچه توپ های جام جهان
در اولين فينال جام جهاني در سال 1930 به خاطر اصرار دو تيم فيناليست به استفاده از «توپ هاي مخصوص تيم خود» ، از دو توپ مختلف در هر دو نيمه استفاده شد اما از آن به بعد کشور ميزبان اجازه يافت که توپ مسابقات را تامين کند.
در آن زمان توپ ها عمدتا از 12 تکه ساخته مي شدند اما در جام جهاني 1954 از يک توپ 18 تکه اي در بازي فينال استفاده شد و از آن به بعد تا سال 1966 انواع توپ ها مورد استفاده قرار گرفتند.
به تدريج و با توجه به پيشرفت سريع فوتبال در چند دهه بعد ، کارشناسان تلاش هاي مستمري را براي توليد «توپ هاي بي نقص» انجام دادند.
نخستين بار آديداس در سال 1970 يعني 40 سال پيش و در شهر مکزيکوسيتي توپ جام جهاني را توليد و براي اولين بار آن را نامگذاري کرد. توپ «تلستار» ، توپي چرمي مرکب از 32 قطعه سياه و سفيد بود که به عنوان گردترين توپ آن دوره شناخته شد سپس توپ «دورلست» ساخته شد و بعد از آن نوبت به توپ «تانگو» رسيد که در جام جهاني آرژانتين 1978 مورد استفاده قرار گرفت. اين توپ به عنوان يک مدل براي پنج جام جهاني بعد نيز به کار رفت.
توپ «تانگو اسپانا» در جام جهاني 1982 عرصه ظهور توپ هايي از جنس مواد مصنوعي بود که گرچه اصولا از چرم ساخته مي شد اما استفاده از يک لايه ضد آب پلي يورتن، آن را به يک محصول واقعي از عصر تکنولوژي تبديل کرده بود. توپ هاي «آزتکا» ، «اتروسکو» و «کوئسترا» نيز به همين شکل ساخته شدند.
توپ «تريکالر» جام جهاني 1998 اولين توپ رنگي بود که استفاده شد در حالي که توپ هاي «فيورنووآ» و «تيمگيست» که در جريان مسابقات 2002 و 2006 مورد استفاده قرار گرفتند ، به دليل گردي، دقت و مقاومت بيشتري که داشتند، انقلابي را در اين زمينه به وجود آوردند.
نگاهی به ساختار توپ جدید و ویژگی های آیرودینامیکی آن
توپ فوتبال يکي از اصلي ترين عناصر اين مسابقات جهاني است که هر دوره با تغييرات فراواني مواجه شده و ابداعات جديدي در زمينه بهبود عملکرد آن صورت مي گيرد. مهندسي و نوآوري که در اين دوره به توپ رسمي رقابتهاي جام جهاني 2010 تبديل شده است، Jabulani نام گرفته و محصول شرکت آديداس است.آديداس ادعا دارد کيفيت اين توپ نسبت به توپ Teamgeist سال 2006 اين شرکت بسيار بهتر بوده و دقيق ترين توپي است که تا کنون در رقابتهاي فوتبال مورد استفاده قرار گرفته است.
به گفته آديداس بازيکنان فوتبال توپي مي خواهند که هنگام ضربه زدن پاي آنها احساس راحتي داشته باشد و در مسير حساب شده و تعيين شده حرکت کند. توپ Teamgeist با کاهش دادن تعداد قطعاتش از 32 به 12 قطعه که به واسطه حرارت خميده شده و در کنار يکديگر شکلي کروي به دست آوردند به اين هدف دست پيدا کرد.
اما توپ Jabulani قدمي ديگر در مسير تکامل برداشته است. اين توپ از هشت قطعه EVA و TPU تشکيل شده است که سطح ضربه اي 70 درصد بزرگتر به وجود آورده است. با وجود اينکه توپ پيشين شرکت آديداس براي شوت زنها بسيار عالي بوده است اما بسياري از دروازه بانان از اينکه ويژگي آيروديناميک آن از چرخش توپ در هوا جلوگيري کرده و حرکت آن را طي زمان نامنظم مي کند شکايت کرده بودند.در ساخت Jabulani تلاش شده است با ايجاد دندانه گذاري خاص در ميان قطعات توپ و آنچه آديداس آن را کانالهاي هوايي مي خواند مسير حرکت توپ تثبيت شود. کانالها توپ را به قطعات کاذبي تقسيم بندي مي کند و با قالب گيري ويژه اين کانالها آديداس به شکل و موقعيتي ثابت دست پيدا کرده و بهترين رفتار پرواز را پس از وارد آمدن ضربه براي توپ به وجود آورده است. سطح توپ نيز از دانه هاي برجسته اي پوشش داده شده است تا با تماس با پاي بازيکن حس لامسه فعال شود.اين شرکت اعلام کرده است که ضربه هاي روباتيک و تونل باد در دانشگاه لافبرو در انگلستان و آزمايشگاه فوتبال اين شرکت در آلمان نشان داده اند که اين توپ دقيق ترين توپ فوتبالي است که تا کنون توليد شده است.
به گزارش فوتبال 3، بازیکنان قبلا پیش بینی کرده بودند که ارتفاع شهر ژوهانسبورگ و چند شهر دیگر میزبان جام جهانی روی توپ مسابقات تاثیر بگذارد.بر همین اساس مطالعاتی که شرکت آدیداس سال گذشته روی این مساله انجام داد،
نشان می‌دهد ارتفاع تا پنج درصد روی سرعت توپ تاثیر می‌گذارد، یعنی یک ضربه آزاد از فاصله ۲۰یاردی ۵ درصد سریع‌تر از همین ضربه در سطح دریا به خط دروازه خواهد رسید.
تستهاي فيفا براي تاييدنهايي:
محيط دايره: استاندارد فيفا 68.5 تا 69.5 / محيط Jabulani در حدود 69.0
گردي: قطر توپ در 16 مرکز مختلف اندازه گيري مي شود. استاندارد فيفا حداکثر 1.5 درصد اختلاف / Jabulani حداکثر 1.0 درصد اختلاف
جذب آب: توپ 250 بار در زير آب فشرده شده و چرخانده مي شود. استاندارد فيفا حداکثر 10 درصد افزايش وزن / Jabulani حداکثر 0 درصد افزايش وزن
وزن: استاندارد فيفا 420 تا 445 گرم / وزن Jabulani در حدود 440 گرم
يکنواختي جهش توپ: تنها تست حرکتي فيفا که در آن توپ 10 بار از ارتفاعي دو متري بر روي سطحي فولادي پرتاب مي شود تفاوت ميان پايين ترين سطح جهش و بالاترين سطح جهش نبايد بيش از 10 سانتيمتر باشد. اين ميزان تفاوت در Jabulani در حدود 6 سانتيمتر بوده است.
افت فشار: فشار هواي توپ پس از باد شدن سه روز مورد بررسي قرار مي گيرد. استاندارد فيفا حداکثر 20 درصد افت فشار / افت فشار Jabulani حداکثر 10 درصد
بیشتر درباره جابولانی:
این توپ «Jabulani» نام دارد که در زبان محلی آفریقای جنوبی به معنای جشن است.(در بعضی سایت ها به معنای تحسین شده یا منحد شدن یاد شده است )
طرح روی این توپ دارای ۱۱ رنگ متفاوت است. طراحان در توضیح تعداد این رنگ ها می گویند این یازدهمین توپ رسمی آدیداس است، در عین حال این ۱۱ رنگ نشان دهنده ۱۱ بازیکن هر تیم در زمین است. علاوه بر اینها در آفریقای جنوبی ۱۱ قبیله هست که به ۱۱ زبان مختلف صحبت می کنند. گفتنی است آدیداس در نامگذاری توپ ها به فرهنگ میزبان بازی ها توجه ویژه یی دارد. برای مثال توپ ۱۹۷۰ مکزیکو «Telstar»، توپ ۱۹۷۸ آرژانتین «Tangon» و توپ ۲۰۰۲ ژاپن «Fevernova» نام داشت. نقش روی توپ نیز یکی دیگر از عنصرهایی است که معمولاً آدیداس آن را از فرهنگ کشور میزبان طراحی می کند. توپ «فورنووای» ژاپن نمونه یی از این ملاحظات فرهنگی است.
انتقاد های ستارگان فوتبال از توپ جام جهانی 2010.
از زمانی که این توپ در اختیار تیم‌های حاضر در جام جهانی قرار داده شده است، به ندرت بازیکنی پیدا می‌شود که از آن راضی باشد.
لوئیس فابیانو، مهاجم تیم ملی فوتبال برزیل در مورد این توپ گفت: "این توپ خیلی عجیب و غریب است، ناگهان مسیرش را عوض می‌کند، مثل این که دوست ندارد کسی به آن لگد بزند."وی افزود: "باور نکردنی است، وقتی می‌خواهید به آن ضربه بزنید، انگار کسی دیگر آن را هدایت می‌کند.."
خولیو سزار، دروازه‌بان برزیل هم اولین بازیکنی بود که این توپ را با توپ‌های پلاستیکی سوپر مارکت‌ها مقایسه کرد و آن را وحشتناک توصیف کرد
جان لوئیجی بوفون دروازه بان تیم ملی ایتالیا در مورد توپ رسمی جام جهانی گفت: حرکت جابولانی غیر قابل پیش بینی است.
جامپائولو پازیانی، مهاجم تیم ملی فوتبال ایتالیا: "حرکت این توپ خیلی سریع است و همین کنترل آن را دشوار می کند، چرا که وقتی برای سر زدن به بالا می‌پرید، ناگهان توپ با سرعت عبور می‌کند و بازیکن آن را از دست می‌دهد.
خولیو باپتیستا، هافبک تیم برزیل نیز معتقد است، نمی‌توان پنهان کاری کرد، چرا که این توپ‌ها هم برای دروازه‌بان‌ها و هم برای بازیکنان خوب نیستند. وی گفت: "بازیکنان سعی می‌کنند آن را پاس بدهند، اما توپ به مسیر مخالف می‌رود."
ایکر کاسیاس، دروازه‌بان تیم اسپانیا گفت: "شرایط این توپ‌ها به عنوان عامل مهمی، در مسابقات با اهمیتی مثل جام جهانی ناراحت‌کننده است."
توستائو، از بازیکنان صاحب نام تیم برزیل نیز گفت: "همیشه بازیکنانی هستند که از توپ‌ها شکایت کنند. پیش از این همواره دروازه‌بانان گله می‌کردند، اما اکنون دیگر بازیکنان هم ناراضی هستند .
