طراحی داخلی سنتی ایران

<o:p></o:p>

طراحی داخلی سنتی ایران

طراحیداخلی در معماری سنتی ایران ۱ نظر معماری داخلی به عنوان طراحی هدفمند فضاهای داخلیو ساماندهی آنها به منظور استفاده بهینه کاربران، از زمان‌های دور با آدمی‌همراه بوده‌است….مصریان باستان همواره توجه ویژه‌ای به‌ارایه بندی فضاهای داخلی داشته‌اند و با استفاده‌ازنقاشی و تندیس‌ها بر غنای فضای داخلی معابد و مقابر خود می‌افزودند.‌

طراحی داخلی در معماری سنتی ایران ۱ نظرمعماری داخلی به عنوان طراحی هدفمند فضاهای داخلی و ساماندهی آنها به منظور استفادهبهینه کاربران، از زمان‌های دور با آدمی‌همراه بوده‌است…. مصریان باستان همواره توجهویژه‌ای به‌ارایه بندی فضاهای داخلی داشته‌اند و با استفاده‌از نقاشی و تندیس‌ها برغنای فضای داخلی معابد و مقابر خود می‌افزودند.‌ از دوران رنسانس نیز که معماران همراهو همگام با سایر هنرمندان به دنبال تولید فضاهای معماری متفاوت بودند، توجه به فضاهایداخلی اهمیتی کم‌تر از کلیت بنا نداشته‌است.‌ نقاشی‌های میکل آنژ مانند آنچه در سینسیناتیدیده‌می‌شود از این ‌قبیل طراحی‌های داخلی است که هنرمندی نفاش سعی بر فضا سازی داخلیکرده‌است.‌ در ایران نیز توجه به فضاهای داخلی جدای از نماهای خارجی همواره مورد توجهمعماران قرار داشته‌است.در مجموعه عظیم تخت جمشید که برای ساخت آن تمام هنرمندان وصنعتگران خبره دنیا به‌ایران آورده شدند، حجاری‌ها، جزئی تحکیم کننده در فضاهای داخلیاست.‌ کاخ‌های بزرگ هخامنشی در پاسارگاد، تخت جمشید و شوش علاوه بر اینکه شاهکار معماریهستند از نظر هنرهای تزیینی اهمیت فوق‌العاده دارند. حجاری این کاخ‌ها در کمال دقتو ظرافت انجام گرفته و کلیه جزییات بر روی سنگ حجاری شده‌است. برای نمونه باید از نقشداریوش بزرگ و خشایارشا بر دیوار بنای خزانه داریوش در تخت جمشید نام برد.این نقش،داریوش را در حالیکه بر تخت نشسته و گل نیلوفر در دست و دو بخور‌دان در جلو او قراردارد نشان می‌دهد. در مقابل داریوش مردی با لباس مادی ایستاده و دست خود را جلو دهانگرفته‌است. پشت سر داریوش، خشایارشا ولیعهد او ایستاده و در پشت خشایارشا به ترتیبیک سردار پارسی و اسلحه دار مخصوص شاه و بالاخره دو سرباز گارد شاهی ایستاده‌اند. علاوهبر حجاری از کاشی مینایی نیز در تزیین کاخ‌ها استفاده شده‌است که نمونه‌ آنها نقش سربازانجاوید در شوش است.‌ ستون‌های بلند و سرستون‌های عظیم هخامنشی نیز کاملاً جنبه تزیینیداشته‌اند. قسمت جالب حجاری، نقش خنجری است که به کمر اسلحه دار مخصوص شاه بسته شده‌استغلاف این خنجر بهترین معرف هنر تزیینی در ایران عهد هخامنشی است.

در مساجد ایران نیز توجه به تمام جزئیاتفضای داخلی مثل رنگ، آرایه و میزان نور به دقت مورد توجه بوده‌است.‌ طراحی هر فضا بهتناسب عملکرد فضا صورت می‌گرفته‌است. شبستان‌های جنوبی با ارتفاعی معمولا کمتر و طراحیمتفاوت از سایر شبستان‌ها بوده‌اند و ایوان‌ها و ورودی‌ها معمولا با دقت کاشی‌کاریمی‌شدند. کاربرد آجر در معماری دوره سلجوقی بسیار رواج پیدا کرد و از انواع طرح‌هایهندسی در آجر استفاده می‌شد. هنر آجرتراشی و تزیینی بنا با آجرهای تراشیده، از قرنپنجم قمری در ایران معمول بوده‌است. در کنار این تزیینات بسیار زیبای آجری، کتیبه‌هاو خطوط تزیینی،‌ با استفاده‌از آجر تراشیده، یکی از ویژگی‌های معماری سلجوقیان است.شیشه‌های دوره‌اسلامی‌که‌ آغاز آن (قرن هفتم و هشتم میلادی) قرن اول قمری است، از آمیختگیمیان تمدن‌های امپراتوری روم شرقی (بیزانس) و پارت و ساسانی،‌ در ایران حاصل شده‌است.با توجه به‌اشیاء شیشه‌ای کشف شده، این هنر در سمرقند،‌ شهر ری،‌ جرجان و نیشابور رونقبسزایی داشته‌است. وجود اشیاء متعلق به سده پنجم تا اوایل سده هفتم قمری حکایت از رونقصنعت شیشه‌گری در دوره سلجوقی می‌کند و با کشف اشیای شیشه در جرجان ونیشابور می‌تواننواحی خراسان و گرگان را از جمله مراکزساخت اشیای شیشه‌ای دانست. در اوایل دوران اسلامی‌کاربرد گچ در تزئینات معماری، از جایگاه والایی برخوردار بود بطوریکه‌ اغلب سطوح بناهارا با آن اندود می‌کردند و روی آن را گچ‌بری رنگی تزئین می‌کردند.

در قرن پنجم هجری قمری، تغییراتی در ظاهرگچ بریها پدیدار گشت که محصول خلاقیت و ابتکار بود. در این دوره گچ بری از نظر تنوعاجراء به مرتبه حیرت انگیزی دست باقتو در اغلب موارد و در نحوه‌استفاده‌از گچبری نیزتغییراتی پیدا شد به گونه‌ای که کم کم بطور موقت، گچ بری جای خود را به رشد عظیم آجرکاری دوره سلجوقی داد. اما این بدان معنا نبود که گچ بری جایگاه والای خود را بطورکلی از دست بدهد چرا که وجود گچ بریهای بسیار غنی همچون گنبد علویان همدان موید ایننکته‌است که گچ بری به موازات آجر کاری به پیشرفت و تکامل خود ادامه داد.‌

در دوره صفوی، تزیینات چوبی در بناهای غیرمذهبیدارای نقش اصلی بود و در آنها میزان بیشتری ازتذهیب‌کاری و نقاشیهای لاکی استفاده می‌شد.طرحهای آنها با هنر مینیاتور دارای رابطه نزدیکی بود. کنده‌کاری و خراطی به ویژه دردرها و سقفها خود هنر خاصی دراین دوره بوده‌است. نقاشی‌های دیواری (فرسک) در کاخ عالی‌قاپو،قصر اشرف و چهلستون و همچنین آیینه‌کاری به عنوان نوعی تزیین جدید دربناها، مانند آیینهخانه، مورد استفاده قرار گرفته‌است. هنر کاشیکاری و همچنین شاهکارهای درخشان و پرجاذبههنر گچبری پس از اسلام در ایران که‌از بناهای دوره سلجوقیان و ایلخانیان رواج یافت،در دوره صفویه به‌اخرین حد زیبایی وتکامل رسید. سه قسم کاشیکاری مهم در تزیین بناهایاین دوره چشمگیر هستند: کاشی یکرنگ، کاشی موزاییک یا معرق و کاشی هفت رنگ. بناهای دورهصفوی که با این نوع کاشیکاری آرایش شده‌اند، در هیچ جای دنیا نظیر ندارند. نکته قابلتوجه در تزئینات داخلی و خارجی بناهای سنتی ایران این است، که تزئینات جزئی از بنابوده و هیچ گاه به صورت بزک و عنصری اضافی نبوده‌است حتی در دوره‌ای سفت کاری و تزئیناتهم زمان اجرا می‌شد.‌ این میزان توجه به‌ارایه و تزئینات سبب ارتقای کیفیت فضاهای مورداستفاده بوده‌است.‌ معماری کویری ایران به ویژه در خانه‌ها، به علت ماهیت درونگرایآن سرشار از نمونه‌های بدیع و زیبای طراحی داخلی است که در آن ایجاد فضایی در تضادبا محیط کویری و القای حس زندگی و سرسبزی درون بنا از مهمترین اهداف معماران سنتی درطراحی داخلی بوده‌است. استفاده‌از شیشه، آئینه، گچ کاری و هنرهای ظریفه دیگر در تزئینو آرایه بندی فضا، تمام ملاحضات زیبایی شناسی، اقلیمی‌و حتی شرعی را نیز شامل می‌شده‌استبه عنوان مثال شکل‌گیری آیینه‌کاری به عواملی چند بستگی داشته‌است.

این عوامل عبارتند از:

۱) نیاز به روشنایی موجب شد تا از آیینهبرای تزئین استفاده شود. زیرا در این صورت با حداقل نور می‌توان روشنایی زیادی ایجادکرد.

۲) چون طبق دستورات دینی هنگام عبادت نبایدچهره خود را در آیینه دید، آیینه‌ها به حال شکسته قرار گرفتند به نحوی که‌اگرچه درمقابل آن قرار گیرید نمی‌توانید چهره خود را ببینید.

۳) علاقه به تزئین زیارتگاه‌ها موجب شدتلاش برای تزیین بکار رود.

۴) چون بکارگیری تصاویر موجودات زنده‌اعماز انسان و حیوان در محل عبادت در اسلام در مقابل نمازگزار مجاز نیست تزئینات شکل هندسیبخود گرفت. این ویژگی‌ها آثار هنری آیینه‌کاری را در ایران بوجود آورد.

در دوران قاجاریه که به سبب تعاملات فرهنگیو مراودات سیاسی، معماری اروپایی به جای معماری ایران در ساختمانهای دولتی و برخی کاخهاالگو قرار گرفت، توجه به هنرهای ظریفه‌افزون شد.‌ نمونه‌های زیبایی از پنجره‌های رنگی،گچ کاری و آئینه کاری را می‌توان در خانه‌های به جامانده‌از دوران قاجار به ویژه درکاشان یافت.‌ خانه بروجردیهی به عنوان یکی از بهترین آثار معماری ایران سرشار از خلاقیت‌هایهنرمندان سنتی ایران است.