شکل گیری شخصیت انسان :
اهمیت چهل سالگی انسان قابل انکار نیست ،
چنانکه در روایات متعددی از پیامبر «ص» و معصومان آمده است :
هنگامی که بنده به چهل سالگی می رسد خداوند به دو فرشته مراقب او می گوید :
از این پس بر او سخت بگیرید و همه کارهای کوچک و بزرگ و زیاد و کم را ثبت کنید .
این روایات همه از این حقیقت خبر می دهند که شخصیت انسان تا چهل سالگی شکل گرفته
و از آن پس تحولات درونی در او سخت تر می شود .
مشرب عرفا :
دانشمندان مسلمان بویژه آنان که مشرب عرفانی دارند ،
به عدد چهل در زمینه خودسازی به دیده اهمیت می نگرند
و برای این عدد در فعلیت یافتن استعدادهای انسان و کامل شدن ملکات اخلاقی و پیمودن درجات معرفت تاثیری ویژه قائل هستند .
منظر قرآن :
عدد چهل یا اربعین ، از موضوعاتی است که در قرآن و روایات از جایگاه ویژه ای برخوردار است
و تاکنون کتاب های فراوانی درباره آن نوشته شده است .
در قرآن کریم این واژه در چهار آیه و مرتبط با سه موضوع دیده می شود :
1 - در آیه ۱۵ سوره احقاف از چهل سالگی انسان یاد شده
و این که خداوند به همه انسان ها درباره نیکی به پدر و مادر سفارش کرده است ؛
اما فقط نیکوکاران به این سفارش الهی عمل و به پدر و مادر خود نیکی می کنند
و این نیکی را تا رسیدن به رشد کامل خود و رسیدن به چهل سالگی ادامه می دهند ؛
آن گاه در چهل سالگی دعا می کنند و از خداوند توفیق می طلبند
تا در برابر نعمت هایی که خود و پدر و مادرشان از آن برخوردار بوده اند ،شکرگزار او باشند :
« و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها
و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا حتی اذا بلغ اشده
و بلغ اربعین سنه قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علی و علی والدی
و ان اعمل صالحا ترضاه و اصلح لی فی ذریتی انی تبت الیک و انی من المسلمین » .
2 - در آیه ۲۶ مائده از چهل سال ممنوعیت ورود بنی اسراییل به سرزمین مقدس
و چهل سال سرگردانی آن ها در قطعه ای از زمین خبر داده است :
« قال فانها محرمه علیهم اربعین سنه یتیهون فی الارض فلا تاس علی القوم الفاسقین » .
این ممنوعیت پس از آن بود که موسی به قومش برای ورود به سرزمین مقدس فرمان داد ؛
اما بنی اسراییل به این دلیل که در آنجا مردمی جبارند ، ازاطاعت موسی سر باز زدند وگفتند :
تا آنان از آن جا بیرون نروند ، ما هرگز وارد آن شهر نمی شویم .
در تورات نیز داستان سرگردانی بنی اسراییل ذکر شده است .
3 - آیه ۵۱ بقره نیز از میقات چهل شبه موسی خبر می دهد :
« و اذ واعدنا موسی اربعین لیله »
که در آیه ۱۴۲ اعراف به این صورت تفصیل داده شده است :
« و واعدنا موسی ثلاثین لیله و اتممناها بعشر فتم میقات ربه اربعین لیله » .
مفسران بر آنند که آن چهل شب در سی شب ذی القعده و دهه اول ذی الحجه بوده است ؛
چنان که در روایاتی از امام صادق (ع) نیز بر این تعیین دلالت دارد ؛
اما آلوسی بدون استناد به دلیلی ، این احتمال را که میقات در سی روز ذی الحجه
و دهه اول محرم بوده نیز نقل کرده است .
میقات چهل روز و چهل شبه موسی در تورات آمده است .