مطالعه دانش شيمي در تاريخ علم به اندازه وسعت بي كران اين علم، پيشينه بلند مدت و گسترده اي دارد به گونه اي كه اگر براي بررسي و تحليل تحولات و پيشرفت آن، از نوعي تقسيم بندي جغرافيايي سود برده شود، نتيجه بهتري بدست مي آيد.
ترديدي نيست كه در ميان تمدنهاي گذشته، در علم شيمي، مانند علومي همچون نجوم و ستاره شناسي، فلزكاري و توليد آلياژها و شيشه گري و ساير صنايع، دانشمندان ايراني از پيشگامان بوده اند. اما جالب اينكه شيمي دانها و كيمياگران ايراني با استفاده از ابتدايي ترين ابزارهايي كه خود ابداع كرده بودند، مانند قرع و انبيق و غيره، آنچنان در شناخت مواد و مخلوط و تغليظ و تقطير كردن آنها- به نسبت هاي معين- با آزمايشهاي مكرر پيشرفته بودند كه فرمولهاي اوليه شيمي را پديد آوردند و با مكتوب كردن تجربيات خود اساس علم شيمي را بنا نهادند. اينان كه به كيمياگر شهرت يافته بودند، در واقع نخستين شيمي دانان تاريخ بشمار مي آيند.
به نوشته تاريخ علم، از جابربن حيان(800-775 ميلادي) در كتابخانه هاي اروپايي،22 رساله به زبان عربي فهرست شده كه تعدادي از آنها در علم كيميا (شيمي) است. همچنين است آثار باقي مانده از زكرياي رازي كه نام وي به عنوان نخستين كاشف الكل به ثبت رسيده است.
اين دو دانشمند و در طول قرنها، همگنان و شاگردانشان، فرهيختگاني بوده اند كه از طريق آزمايش و كار در آزمايشگاههاي ابتدايي كه خود مبتكر و به وجود آوردنده ابزارهاي آن بودند، به فرمولهاي شيميايي دست يافتند و آنرا همراه با چگونگي روش هاي دست يابي به مواد جديد مكتوب و يا به نسل هاي معاصر خود آموختند. بنابراين با توجه به اينكه از ابتدا، علم شيمي مكتوب نبوده، مي توان پذيرفت آنچه ابتدا شكل گرفت، كه به صورت علم كيميا (شيمي) مكتوب شد و قرنها بعد اروپائيان از آن بهره گرفتند.
در مطالعه تاريخچه علم شيمي از زبان خود مورخان اروپايي و به نقل از مضمون مي خوانيم؛ اهالي مغرب زمين در سده دوازدهم ميلادي كتاب هاي نوشته شده به زبان عربي را به سرعت ترجمه كردند و در نيمه دوم همين سده رسالات بديعي نوشتند كه نماينده ارزش هاي زيادي است كه در آن هنگام براي فرايند تقطير قايل مي شدند.
آنها در بخش توليد رنگ، براي بدست آوردن رنگ آبي از سنگ لاجورد (كه از خارج وارد مي شد) به همان شيوه اي كه قبلاً در ايران و مشرق زمين وجود داشت سود مي جستند و اين در حالي بود كه ايرانيان از مواد طبيعي متنوعي مانند روناس، پوست انار، ريشه و پوست سبز گردو و دهها ماده طبيعي ديگر انواع رنگهاي با ثبات و چشم نواز را توليد مي كردند.
در بخش توليد روغن هاي طبيعي و روانكارهاي گياهي نيز مهندسان گمنام شيمي از دانه هاي بَزرك و خشخاش و خردل و كلم روغني و زيتون و ساير خشكبار مانند بادام و گردو و بلوط، انواع روغنها را بدست مي آوردند كه شرح مصارف و كاربرد آن در اين مختصر نمي گنجد.
با چنين پيشينه اي كه با اختصار بسيار، وجود دانش شيمي و علم آن را از هزاران سال پيش در ايران مورد تاكيد قرار مي دهد، به هيچ وجه دور از انتظار نخواهد بود كه نسل جوان كنوني كشورمان، با روي آوردن روزافزون به دانش شيمي و با كار و كوشش و تجربه و دانش اندوزي به روز، سهم واقعي خود را در دانش امروزي شيمي و توليد علم در اين راه بدست آورند.