پايه گذاران ساخت موشک

از آنجا که اسامي محققان و دانشمندان پرتلاشي که در اين زمينه فعاليت داشته اند، بيش از آن است که بتوان در اين مقالات توضيح داد و در پيگيري گام به گام تاريخ موشک، کساني هستند که پس از ابراز نظريات و افکار خود در تمام عمر مورد تمسخر واقع گرديده و بعد هم فراموش شده اند، لذا در اين سري مقالات به طور اجمال به شرح حال چهار نفر از فعالان پيشتاز در صنعت موشک که با نبوغ فوق العاده ي خود در سير تکاملي موشک سهم بسزايي داشته اند. و هيچ وقت فراموش نخواهند شد، مي پردازيم.

زيولکوفسکي kONSTANTIN TSIOLKOVSKY


اين دانشمند در17 سپتامبر 1857 در دهکده ي ايزوسک (IZHEVSKY) در جنوب غربي روسيه به دنيا آمد. زيولکوفسکي ضمن اينکه "پدر" راکت در روسيه شناخته شده است، به علت ارائه نظريات و تئوريهاي با ارزشش نسبت به اسلاف خود در زمينه ي چگونگي دسترسي به ستارگان "پدر" غيرقابل انکار کيهان نوردي نيز مي باشد.
او که از سنين جواني همواره از ناراحتي گوش رنج مي برد، به علوم فيزيک و هوانوردي اشتياق فراوان داشت و در 16 سالگي براي شرکت در سميناري در مورد علوم و رياضيات به مسکو رفت و در راستاي علاقه مندي به اين دو رشته بود که در مدرسه ي دهکده ي بوروسک (BOROVSK) در 90 کيلومتري جنوب شرقي مسکو شغل معلمي رياضيات و فيزيک را قبول نمود.

او در اين شغل، مطالعات جدي و فراواني در مورد کيهان شناسي نمود و محل سکونت خود را به مرکز تحقيقات نسبتاً بزرگي تبديل و مدلهاي مختلف راکت را جمع آوري کرد. در سال 1897 زيولکوفسکي در 40 سالگي اصول موتورهاي کنترلي را تعريف و در سال بعد کتابي «تحت عنوان ورود به مدارات ماهواره اي از زمين» منتشر کرد. در پي مطالعات مداوم، کتاب ديگري با نام «کيهان نوردي» با استفاده از موتورهاي عکسل العملي به رشته تحرير در آورد. او با مندليف (MENDELEEW) نيز تماسهايي داشت، مندليف طي نامه اي به زيولکوفلسکي اطلاع داد که کارهاي او اتلاف وقت است، علي هذا به عنوان انجمن شيمي از او خواست که آنها را از محاسبات آينده، مطلع سازد. او اين حرف را با آرامش فيلسوفانه تحمل نمود و کما کان دست از فعاليت بر نداشت.
زيولکوفسکي طرح موتورهاي سوخت مايع را ارائه نمود و متذکر شد که راکتهاي با سوخت مايع به علت دارا بودن قابليت انعطاف در حين سوختن و سهولت کنترل مناسب تر نسبت به راکتهاي با سوخت جامد مزيت داشته و بنابراين بر موتورهاي با سوخت جامد، ارجحيت دارند.
او استفاده از سوختهاي مايع هيدروژن، اکسيژن و ئيدروکربونهايي، مانند پروگول را توصيه مي نمود. در خلال اين کار زيولکوفسکي مقالاتي منتشر کرد که اصول رياضي پرواز موشکهاي کيهان نوردي در اين مقالات به بحث گذاشته شده است. طبق محاسبات او امکان مسافرت بين سيارات و يا استفاده از ماهواره و ايستگاههاي فضايي در مدارات مختلف زمين امکان پذير است. او ثابت کرد براي ورود به مدار زمين رسيدن به سرعت 8 کيلومتر در ثانيه ضروري مي باشد. در سال 1903 اين دانشمند دستگاه کاملي را معرفي نمود که قادر به حمل انسان به فضا بود. نيروي محرکه ي اين راکت را اکسيژن مايع و هيدروژن تشکيل مي داد. وي با درک مشکلات نيروي محرکه، موتورهاي چند مرحله اي را پيشنهاد و فرمولهاي قوانين حرکت در فضا را ارائه نمود. اين دانشمند بعد از جنگ جهاني اول داستاني تحت عنوان «خارج از فضا» نوشت که علاقه مندان قابل ملاحظه اي را به خود جلب نمود و تا حدودي به محبوبيت او افزود.
همزمان با دکتر «هوچينگ» «گودارد) در آمريکا و «اوبرت» در آلمان که مطالعات خود را در اين رشته ادامه مي دادند و «هرمن اوبرت» مشغول نوشتن کتابي به نام "سفر به فضا" بود، شايد زيولکوفسکي هرگز اسم هيچ يک از اين دو تن را نشنيده بود. کارهاي آنها (موضوع موشک و مسافرت به فضا) در دنيا موجب شد که اين علاقه در روسيه نيز توسعه يابد و باعث انتشار رساله ي سال 1903 اين دانشمند شود، در اصل، اين رساله زماني منتشر شد که دنيا آمادگي قبول مطالبش را نداشت. رساله ي مذکور بعدها مجدداً انتشار يافت و سرانجام در سال 1924 از اين دانشمند تقدير شاياني به عمل آمد.
در سال 1932 جشن هفتاد و پنجمين سال تولد زيولکوفسکي به طور شايسته اي برگزار شد و مجله ها و روزنامه هاي شوروي مطالب فراواني درباره اش نوشتند. ارتباطات او با انجمن و روش دوستانه ي مردمي که آثارش را مي خواندند، منتج به اين شد که تاحدي تشويقهاي مالي نيز از او به عمل آيد. کوچکترين کار تحقيق نياز به پول داشت، آن هم بيش از پولي که يک معلم مي توانست خرج کند، بنابراين، وقتي آکادمي سنت پيترزبورگ قبول کرد او را در کارش ياري کند و همچنين زماني که روزنامه ي اطلاعات مقداري پول جهت انجام تحقيقاتش فرستاد، بي نهايت خوشحال شد و از اين لحاظ خوانندگان روزنامه 55 روبل و آکادمي 475 روبل برايش فرستادند. در واقع اين پول نمي توانست حتي هزينه تلفن کردن او را تأمين نمايد. وقتي فهميد براي آزمايشها به يک تونل باد احتياج دارد، با حرفه اي که ياد گرفته بود در سال 1881 آن را ساخت. يکي از متخصصين بزرگ که در اين رشته کتابي به نام موشک و مسافرت به فضا نوشته، ادعا مي کند که شايد اين تونل باد اولين تونل باد در دنيا باشد ولي به يقين در روسيه اولين است.

يک سال پس از ساخت تونل باد، پست تازه ي معلمي در کالوگا که نسبت به شهرهاي پيشين داراي امتيازاتي بود، به وي پيشنهاد گرديد و او اثاثيه ي خود را به اين محل منتقل کرد و تا سال 1920 شغل معلمي را در آنجا ادامه داد.
در سالهاي آخر عمر اين دانشمند، چند انجمن موشک سازي به کار ساختن موشک اشتغال داشتند و اگر اين دانشمند ده سال ديگر زنده مي ماند، نمونه اي از اين موشکها را که به صورت باران مهلک بر لندن مي باريد به چشم مي ديد، ولي او چنين هدفي را در نظر نداشت.
از شروع کار او به سال 1898 اقدام قابل ملاحظه اي در اين زمينه نشد تا اينکه در اکتبر 1957 يعني صد سال و يکماه بعد از تولد او، نخستين قمر مصنوعي جهان به نام «اسپوت نيم: از شوروي به مدار زمين پرتاب گرديد.
اينکه دنيا نتوانست به موقع از نظريات اين دانشمند بزرگ بهره گيرد و اهمالي که ديگران، در استقبال از نظريات او مبذول داشتند، به هيچ وجه از افتخاري که شايسته ي يک معلم متواضع مدرسه و محقق کيهان نوردي به نام کنستانتين ادواردويچ زيولکوسفي است، نمي کاهد.
اين دانشمند نابغه که نتيجه ي تحقيقاتش براي ساختن موشک V1 آلماني مورد استفاده قرار گرفته و علي رغم داشتن محدوديت، تلاشهاي ارزنده اي در ساخت موتور راکت و مطالعات کيهان نوردي داشت، عاقبت در 11 سپتامبر 1935 در 78 سالگي در گالوگا (KALUGA) در حالي که نزديک به 5000 آثار علمي به صورت مقاله و کتاب از خود بجاي گذاشت، چشم از جهان فرو بست.

تهيه کننده: محسن مرادي